|
Ўз ўрнига халифа қилиб
қолдириш ёки валиаҳдлик
Халифалик битими ўз ўрнига халифа қилиб қолдириш ёки валиаҳдлик билан тузилмайди. Чунки у мусулмонлар билан халифа ўртасидаги битимдир. Унинг тузилиши учун мусулмонлар томонидан байъат берилиши ва улар байъат берган шахс буни қабул қилиши шарт. Ўз ўрнига халифа қилиб қолдириш ёки валиаҳдликда эса бу нарса ҳосил бўлмайди. Демак у билан халифалик битими тузилган бўлмайди. Шунга кўра демак бир халифа ўз ўрнига бошқа бировни халифа қилиб қолдиришида халифалик битими ҳосил бўлмайди. Чунки халифа бу битимни тузиш ҳуқуқига эга эмас. Чунки халифалик халифанинг эмас, мусулмонларнинг ҳаққидир. Демак мусулмонлар ўзлари хоҳлаган киши номига бу битимни тузадилар. Демак халифа ўз ўрнига бошқани халифа қилиб қолдириши ёки валиаҳд қилиши дуруст эмас. Чунки бу ўзи эга бўлмаган нарсани беришдир. Ўзи эга бўлмаган нарсани бериш эса шаръан жоиз эмас. Демак халифанинг бошқани халифа қилиб қолдириши – бу бошқаси ўзининг ўғли бўладими ёки яқин ё узоқ қариндоши бўладими, бунинг фарқи йўқ – жоиз бўлмайди ва халифалик битими унинг номига мутлақо тузилган бўлмайди. Чунки бу битим уни тузиш ҳуқуқига эга бўлган кишилар томонидан тузилган бўлмайди. Демак у дуруст бўлмайдиган, кераксиз битимдир.
Аммо «Абу Бакр Умарни ўз ўрнига халифа қилиб қолдиргани, Умар эса олти кишини қолдиргани, саҳобаларнинг эса бунга сукут қилиб қарши чиқишмагани ривоят қилинган, демак саҳобаларнинг бунга сукут қилганлари ижмоъ бўлди», деган гапга келсак, бу халифа қилиб қолдиришнинг, яъни валиаҳд қилишнинг жоизлигига далолат қилмайди. Чунки Абу Бакр биронтасини халифа қилиб қолдирмади, балки мусулмонларга ким халифа бўлиши ҳақида аҳли ҳал ва ақд билан маслаҳатлашди, сўнгра Али билан Умар номзодини кўрсатди. Шундан сўнг аҳли ҳал ва ақд Абу Бакр ҳаётлик чоғида уч ой орасида кўпчилик овоз билан Умар номзодини танлашди. Абу Бакр вафотидан кейин одамлар келиб Умарга байъат беришди. Ўшанда халифалик битими Умар номига
42-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247